10.2. Okul Geliştirme Teorileri
2- Okul Geliştirme Teorileri
Dr. Öğr. Üyesi Hatice TURAN
Okul geliştirmenin temel amacı, okulun problem çözme kapasitesinin geliştirilmesidir. Bunun için de okula dayalı okul çaplı stratejiler, merkezî değişme stratejilerine tercih edilmektedir (Parlar, 2012). Louis, Toole ve Hargreaves (1999, s.264-265), okul gelişiminin üç değişim kaynağının birbirleriyle ilişkili etkilerinin neticesi olarak meydana çıkan bir süreç olduğunu belirtmişlerdir.
Bu üç değişim kaynağı (Akt. Parlar, 2012):
• Bilerek planlanan,
• Teşkilatların varlık süreçleri ile doğal olarak ortaya çıkan,
• Önceden bilinemeyen ve sezilemeyen değişimlerdir.
Okul gelişimi, bilerek planlanan bir değişim için bir araç olmasına rağmen, önceden bilinmeyen ve planlanmayan durumlara karşı kendi çağında etkili bir tepki sağlamayı hedefleyen bir süreç olup okulun değişen dış şartları bilerek bunları yönetmesi ile gerçekleşmektedir.
Okul geliştirmenin temel amacı aslında okulun problem çözme kapasitesini geliştirmektir. Okul geliştirme çalışmaları her dönemin temel işlevlerinden biri olmuştur. İdeal insan özellikleri ve bu özelliklerin eğitim ile kazandırılacağı fikri ile toplumsal yapıdaki değişimler tarihin her çağında bu özelliklerin değişmesini kaçınılmaz kılmıştır.
Hesapçıoğlu’na (2002) göre tarihte dört temel dönem vardır:
• Antik Yunan (İÖ 400-İS 476)
• Hristiyan Orta Çağ (476-1453)
• Bilimle-Teknik Yeni Çağ (1453-1980)
• Postmodern Çağ (1980’den sonra)
Sıralanan dönemlerin paradigmasına uygun olarak eğitilmiş insan idealleri oluşmuştur. Bu idealler tabii ki eğitim sistemlerinin gelişimine etki etmiştir.
- Antik Çağ’da bilge insan ideali,
- Orta Çağ’da metafizik öğretilere yönelen insan ideali,
- Yeni Çağ’da hür ve demokratik insan ideali ve
- Postmodern Çağ’da kendi kendine yeten ve dünya vatandaşı insan ideali bu dönemlerin eğitim sistemlerini de etkilemiştir.
Okul geliştirmede son 50 yılda birtakım teoriler ortaya konulmuştur. Okullar eğitim örgütleridir. Dolayısıyla okul gelişiminde örgüt, yönetim ve liderlik teorileri de önemli bir yere sahiptir. Örneğin, klasik yönetim teorisi okulları üretim hattı olarak geliştirirken, neo-klasik yönetim teorileri öğrenci merkezli okul gelişiminde etkili olmuştur. Morgan (1998)’a göre örgüler tarihsel süreçte sekiz farklı bakış açısı ile değişim göstermişlerdir.
Morgan’ın ortaya koyduğu yaklaşımlardan beşi aşağıda açıklanmıştır:
• Makine olarak örgütler: “Makine metaforu” olarak literatüre giren bu örgüt yapısında tıpkı bir makine dişlisi gibi insanların da bir bütünün parçası olduğunu, makineden beklenen verim ile insandan beklenen verimi etkileyen unsurların benzer olduğuna odaklanmaktadır.
• Organizma olarak örgütler: Örgütlerin de canlı bir varlık olarak görüldüğü; doğup, gelişip, değişip, öldüğüne odaklanmaktadır.
• Beyin olarak örgütler: Öğrenmeyi öğrenen ve kendini yönetebilen örgütler olarak tanımlanabilir. Esnek ve yeniliğe açıktırlar.
• Kültür olarak örgütler: Örgütü sosyal bir yapı olarak görür; örgüt içinde norm, gelenek, ve değerlerin bütünleştiği kültür önemlidir.
• Politik sistemler olarak örgütler: Örgütün güç, otorite ve politik oyunlardan etkilendiğine odaklanır.
Bu örgüt yaklaşımlarını okullar üzerinden incelersek aşağıdaki özellikleri görebiliriz:
• Makine olarak okullar: Okullarda nicel akademik çıktıların verimlilik olarak kaydedilmesi.
• Organizma olarak okullar: Okulların cansız yapılar yerine insan gibi canlı varlıklar olarak görülmesi ve açık sistem yaklaşımı ile incelenmesi. Girdi, süreç, çıktı ve geri besleme.
• Beyin olarak okullar: Kendini değiştirebilmeyi öğrenebilen ve şekli yenilenen okul.
• Kültür olarak okullar: Okul kültürü ve iklimi çalışmaları, okullarda değer ve ritüellere odaklanma.
• Politik sistemler olarak okullar: Okulda yöneticinin güçleri (yasal güç, bilgi gücü, uzmanlık gücü), otorite ve politik oyunların önem kazanması.
10. OKUL GELİŞTİRME ve LİDERLİK
10.1. Okul Geliştirmede Temel Kavramlar
10.2. Okul Geliştirme Teorileri
10.3. Okul Geliştirme Yöntemleri
10.4. Okul Geliştirme Modelleri – I
10.5. Okul Geliştirme Modelleri – II
10.6 .Okul Gelişim Süreci ve Okul Gelişim Planı
10.9. Örgütsel Değişme ve Yenileşme
10.10. Örgütsel Değişme ve Yenileşme
10.12. Okul Temelli Mesleki Gelişim
10.13. Mesleki Öğrenme Toplumu
10.14. Okul gelişiminde Okul Yönetiminin (Liderin) ve Çalışanların Rolü
10.15. Okul Geliştirmede Okul Kültürü ve İklimi
10.16. Liderlik Tanımı ve Kapsamı
10.27. Uyum Sağlayıcı Liderlik
10.28. 21. Yüzyıl Liderlik Rolleri
10.29. Okul Yöneticilerinin Liderlik Rolleri
10.30. Öğretmenlerin Liderlik Rolleri
