10.20. Öğretimsel Liderlik
Öğretimsel Liderlik
Dr. Öğr. Üyesi Hatice TURAN
Etkili okul çalışmaları etkili okullarda yöneticilerin liderlik özelliklerine odaklanmıştır. Öğretim liderliği etkili okul çalışmalarının bir uzantısı olarak görülmektedir. Bilindiği gibi etkili okul çalışmaları öğrenci başarısı üzerinde durur ve öğrenci başarısında okulu önemli bir değişken olarak ele alır. Öğretim liderliğinde öncelik öğrencilerin öğrenmelerini geliştirmedir. Bu durum öğretimsel liderliği diğer liderlik türlerinden ayırır.
Öğretim liderliği, öğrenme ve öğretim süreçleri ile ilgili olan bir liderlik uygulamasıdır. Öğretim liderliği, okulun öğrenci başarısızı artırmak için müdürün kendisinin bizzat gösterdiği ya da başkaları tarafından gösterilmesini sağladığı davranışlardır (De Bevoise, 1984, akt. Şişman, 2011).Öğretim liderliği, okulun eğitsel amaçlarının gerçekleştirilmesi için öğretim kadrosunun gizil gücünü ortaya çıkarabilme ve bunu okul süreçleri içinde sürdürmedir (Burnett ve Pankake, 1990, akt. Şişman, 2011).
Weber (1989), öğretim liderliğini;
• Okul misyonunu tanımlama,
• Olumlu bir öğrenme iklimi oluşturma,
• Öğretmenleri gözleme ve onlara dönüt verme,
• Program ve öğretimi yönetme,
• Öğretim programını değerlendirme olarak açıklar (Akt, Şişman, 2011)
Hallinger ve Murphy (1985) öğretim liderliğini;
• Okul misyonunun tanımlanması,
• Öğretim programının yönetimi,
• Olumlu öğrenme iklimi geliştirme olarak açıklar (Akt, Şişman, 2011).
Reed ve diğerleri (1988) öğretim liderliğini;
• Öğretmenler arasında yakın ilişkiler geliştirme,
• Görevlerini daha iyi yapabilmeleri için öğretmenleri destekleme,
• Sınıf yönetimi konusunda rehberlik etme,
• Düzenli ve güvene dayalı okul ortamı oluşturma,
• Öğretmenlerin performansını değerlendirme,
• Öğretim yöntem ve tekniklerini açıklama olarak açıklar (Akt, Şişman, 2011).
Öğretimsel liderlik boyutları şöyledir (Şişman, 2011):
1- Okulun vizyon ve misyonunun yönetimi
a. Okulun misyon ve vizyonunun açıkça belirlenmesi
b. Oklun ve eğitimin amaçlarının açıkça belirlenmesi
c. Okulun ve eğitimin amaçlarının paylaşılması
d. Amaçların uygulamaya yansıtılması
e. Kaynakların amaçları gerçekleştirmeye yoğunlaştırılması
f. Öğrenciler ile ilgili yüksek standartlar oluşturulması
2- Okul programının ve öğrenmenin yönetimi
a. Okulun eğitim programının oluşturulması
b. Okul programında beklentilerin dikkate alınması
c. Programlar arasında koordinasyon sağlanması
d. Programla ilgili materyallerin sağlanması
e. Programda temel beceriler üzerine yoğunlaşması
f. Öğrenci gelişimi konusunda toplantılar yapılması
g. Program geliştirme ihtiyaçlarının belirlenmesi
h. Okul programının değerlendirilmesi ve geliştirilmesi
i. Okulda ve sınıfta zamanın etkili yönetimi
3- Öğrenci gelişiminin değerlendirilmesi
a. Öğrenme sürecinin denetlenmesi ve değerlendirilmesi
b. Öğrenciler ile yakın temas hâlinde olunması
c. Öğrenci gelişimi ve başarısının sürekli izlenmesi
d. Öğrenciler ile ilgili ortak standartlar oluşturulması
e. Öğrenci durumları ile ilgili istatistikler tutulması
f. Okul başarısı hakkında ilgilileri bilgilendirme
g. Öğrenci başarısının tanınması ve ödüllendirilmesi
4- Okul kadrosunun geliştirilmesi
a. Okul kadrosu için model olma
b. Öğretmenlerin ihtiyaç duydukları kaynakları sağlama
c. Okul kadrosunun performansını değerlendirme
d. Öğretmenler ile sürekli iletişim ve temas hâlinde olma
e. Öğretmenler için meslek, gelişme fırsatları hazırlama
f. Çalışanları yenilik ve risk alma konusunda teşvik etme
g. Öğretmenler arasında bilginin paylaşılmasını sağlama
h. Çalışanların başarılarını ödüllendirme
5- Okul iklimi ve okul kültürü
a. Paylaşma ve güvene dayalı öğrenme iklimi oluşturma
b. Örgütsel çatışmaları etkili bir biçimde yönetme
c. Okulda takım ruhu ve “biz” anlayışını yerleştirme
d. Örgütsel değişmeyi başlatma ve yönetme
6- Okul çevresinin yönetimi
a. Çevrenin okula katılım ve desteğini sağlama
b. Ailenin okula katılımını ve desteğini sağlama
Öğretimsel liderlik neden önemli?
• Öğretim liderliğinin öğrenci öğrenme çıktılarını iyileştirmek için en etkili liderlik uygulaması olması,
• Öğretimsel liderlik ve öğrenci başarısı arasında ilişki olması,
• Öğrenmeyi geliştirme ve başarıyı artırmak için yapılan araştırma sonuçları.
Okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışları
• Kaynak sağlayıcı olarak okul yöneticisi
• Bir öğretimsel kaynak olarak okul yöneticisi
• İletişim sağlayan kişi olarak okul yöneticisi
• Görünen kişi olarak okul yöneticisi (Çelik, 2015, s.44).
Öğretimsel liderin özellikleri
• Daha yüksek öğretmen yeterliliğini sağlama
• Güçlü bir öğrenme kültürünü oluşturma
• Uygulamalarda tutarlılık sağlama
• Öğretmenler arasında iş birliğini artırma
• Öğrenci öğrenmelerinde ortak hedef oluşturma
• Sınıfa yakın lider olma
Öğretimsel liderin becerileri
• İletişim becerileri
• Etkili planlama
• Güvenirlik
• Yeterlik
• Ekip oluşturma ve iş birliği
• İyimserlik
• Ebeveynlerle etkileşim
İletişim becerileri: Liderlik başarısı için sözlü ve yazılı iletişim becerileri esastır. Bir öğretim lideri, öğrencilerin eğitimi ile ilgili niyetlerini etkili bir şekilde iletebilmelidir. İletişim için tüm kanallar kullanılmalıdır (E-posta, yüz yüze, sosyal medya vb.). Hedeflerin belirlenmesi ve bu hedeflerin tüm paydaşlarla etkili bir şekilde paylaşılması.
Etkili planlama: Okul müdürü okul düzeyinde, öğretmen sınıf düzeyinde etkili planlamayı gerçekleştirmelidir. Bir öğretim liderinin gerekli kaynakları araştırma ve sağlama yeteneği, öğrenmeyi geliştirir ve öğretmenlerin işlerinde daha etkili olmalarını sağlar.
Güvenirlik: Etkili bir lider çalıştıkları insanların güvenini kolayca kazanan, sadece iyi günlerde değil zor zamanlarda da çalışanlarla birlikte olan liderdir. Öğretimsel liderin açık, demokratik ve paylaşımcı olması güveni artırır. Öğretimsel liderin dengeli yargısı, öğretmenlerin onlara güvenmesine ve saygı duymasına yol açar. Bu durum okulda öğrenme topluluğunun oluşmasını sağlar.
Yeterlik: Okul yöneticileri, eğitim programını yönetirler. Öğretmenler, öğretim yöntemleri, eğitimdeki mevcut eğilimler ve etkili öğretimle ilgili diğer konular ile ilgili bilgiler için öğretim liderlerine güvenirler. Öğretim liderlerinin eğitim öğretimin tüm süreçlerinde yeterli olmaları gerekir. Müdürlerin kurumda örnek teşkil eden ve öğretimde yenilikleri teşvik etmek için önemli öğrenme hedeflerine odaklanan pozitifliğin ve şeffaflığın görünür bir temsili olmaları beklenmektedir.
Ekip oluşturma ve iş birliği: Bir okulun başarısından nihai olarak sorumlu olan kişi olarak öğretim lideri, yeni fikirlerin ve öğretim yöntemlerinin yaratılmasını geliştirmek için öğretmenleri ve öğrencileri birleştirmede usta olmalıdır. Öğretimsel lider etkili ve olumlu bir öğrenme ortamı yaratmak için birlikte çalışan güvenilir bir ekip oluşturabilmelidirler.
İyimserlik: Öğrenciler ve öğretmenler yöneticilerin tutum ve eğilimlerinden etkilenirler. Okul yöneticileri, durumları ne olursa olsun olumlu bir tutumu sürdürülmelidir. Bir öğretim lideri ne kadar iyimser olursa bu olumlu hava eğitime o kadar olumlu yansıyacak ve genel olarak bir pozitiflik yaratacaktır.
Ebeveynlerle etkileşim: Her ebeveyn çocuğunun okulda başarılı ve mutlu olmasını ister. Beklenti genelde bu yöndedir. Öğretim liderlerinin de bu beklentinin farkında olması gerekir. Ayrıca bir ebeveynin çocuklarının başarısındaki rolünün ve okulun başarısı üzerindeki etkisinin önemini kabul etmesi gerekir. Okul yöneticilerinin, aile üyeleri ile eğitim programı ve ders dışı etkinlikler gibi önemli konularda iş birliği yapması gerekmektedir. Velileri bu etkinliklere katılma konusunda heyecanlandırmak için okul yöneticileri bazen ebeveynlerin birbirlerini, öğretmenleri ve okul politikalarını tanımaları için atölye çalışmaları veya toplantılar düzenlemeyi tercih eder. Okul yöneticileri, ailelerin çocukları için öğrenme ortamını iyileştirmek onların için fikirlerini alabilirler.
Öğretmenler neler yapmalıdır?
Öğretmenler eğitim ve öğretim faaliyetlerini nitelikli yapma ile görevli olan kişilerdir. Öğretim liderliğinin merkezinde ve kilit görevdedir. Öğretmenlerin işe alınması sürecinde yöneticilerin buna dikkat etmesi ve onları bu konuda geliştirmesi gerekmektedir. Öğretmenlerin de öğretimsel liderlik rollerini geliştirerek sürdürmeleri gerekmektedir.
Okulda öğretimsel liderlik nasıl güçlendirilir?
• Okulun açık ve net bir vizyona sahip olması
• Öğretmenlerin bireysel olarak güçlü yönlerini bilmemesi
• Öğretmenler ile iletişimi sürdürme
• Sürekli öğrenmeyi teşvik etme ve okulu öğrenme topluluğu hâline getirme
• Öğrenme ve öğretim süreçlerinde tutarlılığı sağlama
• Veriye dayalı öğrenme gelişimini sağlama ve takip etme
10. OKUL GELİŞTİRME ve LİDERLİK
10.1. Okul Geliştirmede Temel Kavramlar
10.2. Okul Geliştirme Teorileri
10.3. Okul Geliştirme Yöntemleri
10.4. Okul Geliştirme Modelleri – I
10.5. Okul Geliştirme Modelleri – II
10.6 .Okul Gelişim Süreci ve Okul Gelişim Planı
10.9. Örgütsel Değişme ve Yenileşme
10.10. Örgütsel Değişme ve Yenileşme
10.12. Okul Temelli Mesleki Gelişim
10.13. Mesleki Öğrenme Toplumu
10.14. Okul gelişiminde Okul Yönetiminin (Liderin) ve Çalışanların Rolü
10.15. Okul Geliştirmede Okul Kültürü ve İklimi
10.16. Liderlik Tanımı ve Kapsamı
10.27. Uyum Sağlayıcı Liderlik
10.28. 21. Yüzyıl Liderlik Rolleri
10.29. Okul Yöneticilerinin Liderlik Rolleri
10.30. Öğretmenlerin Liderlik Rolleri
