10.7. Okula Dayalı Yönetim
Okula Dayalı Yönetim
Dr. Öğr. Üyesi Hatice TURAN
Okula dayalı yönetim yaklaşımı, eğitim sistemindeki kaynakların tahsisi ile karar alma yetki ve sorumluluğun okula ait olması olarak ifade edilmektedir (Caldwell ve Spinks, 1992). Okula dayalı yönetimin temel argümanı okul ile ilgili kararların okula en yakın insanlar tarafından alınmasıdır (Sağlam, 2008, s. 216). Okula dayalı yönetim, okula karar verme yetkisi ve sorumluluğu vererek özerkliğini artırır.
Okula dayalı yönetimin amacı; okul çevresini geliştirmek, yönetimin etkinliğini ve personelin iş doyumunu yükseltmek, personeli sürekli geliştirmek, okul etkinliklerini yakın ve uzak çevre ile iş birliği hâlinde iyileştirmektir (Kapusuzoğlu, 2004, akt. Parlar, 2012).
Okula dayalı yönetim (ODY) anlayışına göre okul temel karar verme birimi olacak ve kararlar mümkün olan en alt seviyede alınacaktır. Değişim konusunda iç dinamikler etkili olacak ve yenileşmeler sağlanabilecek, yetki paylaşımına gidilecek, okul ve çevresi program, bütçe ve personel seçimi konusunda tam yetkili olacaktır (Özdemir, 2000). Okula dayalı yönetimin en büyük yararı, öğrenciyi merkeze alarak öğrencinin ve çevrenin ihtiyaçlarına uygun bir okul örgütlenmesine ortam sağlamasıdır. Bu yaklaşım, eğitime velilerin dâhil edilmesine, toplumla bağlar oluşturulmasına ve iş çevresi ile aktif bağlantılar kurulmasına katkı sağlayacaktır (Güçlü, 2000).
Bu yaklaşım, okulda karar verme sürecinde;
• Okul içi ve dış ögelerin katılımının sağlanması,
• Bütçe, eğitim programı, personel ve öğretim boyutlarında okulların özerk bir yapıya kavuşturulması,
• Öğretmenin okulda daha etkin rol oynaması,
• Öğretimin zenginleştirilmesi; okul ortamı, eğitimci personelin rollerinin yeniden belirlenmesi,
• Okulun amaçlarının (vizyon, misyon ve yapı açısından) belirlenmesinde yönetici, öğretmen, uzman, öğrenci ve toplum katılımının sağlanması ve belirlenmesi konuları üzerinde yoğunlaşmıştır (Peterson, 1991, akt. Parlar, 2012).
Okula dayalı yönetimin avantajları
• ODY, öğrenciler için daha iyi programlar demektir.
• ODY insan kaynaklarının tam olarak kullanılmasına fırsat verir.
• ODY yüksek kaliteli kararlar alınmasını sağlar, çünkü okul içinde farklı bakış açıları ve uzmanlıkları kararlara yansır.
• ODY personelin bağlılık ve katılımını yükseltir.
• ODY personelin liderlik özelliklerini yükseltir.
• ODY örgütsel amaçların daha belirgin kılınmasında önemli bir rol oynar.
• ODY iletişimi geliştirir.
• ODY personelin moralini yükseltir.
• ODY yenilikçiliği destekler.
• ODY kamuoyu güvenini arttırmada da önemlidir.
• ODY mali kontrolü artırır.
• ODY yeniden yapılanma fırsatı sağlar (Özdemir, 2000).
Okula dayalı yönetimin olumsuz yanları
• Daha fazla iş
• Düşük etkililik
• Uzmanlığın etkisini zayıflatma
• Okul performansında belirsizlik
• Personel geliştirmeye olan yoğun ihtiyaç
• Yeni rol ve sorumlulukların karıştırılması
• Koordinasyon zorlukları (Özdemir, 2000).
Okula dayalı yönetim; eğitimde yenileşme, personelin iyileştirilmesi, sürekli profesyonel gelişim, okul faaliyetlerinin iyileştirilmesi konuları üzerinde odaklanmaktadır (David, 1992, s. 153 akt. Özdemir, 2000). Ancak ODY’nin yukarıda da sayılan olumsuz yanları nedeniyle bazı engeller ile karşılaşılabilmektedir. Okula dayalı yönetim bir değişim sürecidir.
Dolayısıyla değişime karşı direnç ODY’nin uygulanmasındaki en önemli engellerden biridir. Yönetici ve üyeler değişime direnç gösterebilir ya da isteksiz davranabilirler. Yöneticilerin sıklıkla değişmesi de ODY’nin uygulanmasında önemli bir engeldir. ODY personel geliştirilmesine ihtiyaç oluşturmaktadır. Personelin karar sürecine katılabilmesi için bazı nitelikleri kazanmaları gerekmektedir. Personel geliştirme, örgütlerde bütçe harcamalarının yükselmesine neden olmaktadır. Örgütleri ODY uygulamasından alıkoyabilecek diğer bir engel de budur. ODY ile demokratik yönetim yaygınlaşacağı için yetkileri elinde bulunduran mevcut yönetim ODY’den kaçınabilmektedir. Örgütlerde değişim ve yenileşme gibi ODY de süreç gerektirmektedir ve biraz zaman almaktadır. ODY için hevesli üyelerin aceleci tavrı ODY’nin kabulünü etkileyebilecektir (Özdemir, 2000).
Okula dayalı yönetim bir okul geliştirme yaklaşımıdır. Okula dayalı yönetim, eğitimde öğrenci merkezli olmada, demokratikleşmede, yetki aktarımında, okulun amaçlarının ve işlevlerinin gerçekleşmesinde, kültürün yapılandırılmasında güçlü bir eğitim reformu olmalıdır (The World Bank, 2004, s.4).
Yeni araştırmalar ise okula dayalı yönetim; eğitimde öğrenci merkezli olmada, demokratikleşmede, yetki aktarımında, okulun amaçlarının ve işlevlerinin gerçekleştirilmesinde, kültürün yeniden yapılanmasında güçlü bir eğitim reformu olarak görülmektedir. Örgütleri reformlara uyumlaştıran, değişime uyumla hâle getiren unsurlardan biri ise öğrenen örgüt olmalarıdır.
10. OKUL GELİŞTİRME ve LİDERLİK
10.1. Okul Geliştirmede Temel Kavramlar
10.2. Okul Geliştirme Teorileri
10.3. Okul Geliştirme Yöntemleri
10.4. Okul Geliştirme Modelleri – I
10.5. Okul Geliştirme Modelleri – II
10.6 .Okul Gelişim Süreci ve Okul Gelişim Planı
10.9. Örgütsel Değişme ve Yenileşme
10.10. Örgütsel Değişme ve Yenileşme
10.12. Okul Temelli Mesleki Gelişim
10.13. Mesleki Öğrenme Toplumu
10.14. Okul gelişiminde Okul Yönetiminin (Liderin) ve Çalışanların Rolü
10.15. Okul Geliştirmede Okul Kültürü ve İklimi
10.16. Liderlik Tanımı ve Kapsamı
10.27. Uyum Sağlayıcı Liderlik
10.28. 21. Yüzyıl Liderlik Rolleri
10.29. Okul Yöneticilerinin Liderlik Rolleri
10.30. Öğretmenlerin Liderlik Rolleri
