Akran Öğretimi
Prof. Dr. Neslihan GÜNEY KARAMAN
“Öğretirken, daha çok öğreniriz” (Seneca)
Akran Öğretimi Nedir?
• Bir başka bir öğrenciye, birincisinin uzman ve ikincisinin acemi olduğu bir konuda bilgi vermesidir.
• Belirli becerileri edinmiş olan bir öğrencinin, sınıf arkadaşlarına bilgi ve beceri edinmeleri konusunda yardım ettiği bir stratejidir.
• Aynı ya da farklı yaş grubundaki öğrenciler arasında olabilir.
• Akademik performans düzeyi yüksek olan öğrenci öğretici, akademik performans düzeyi düşük olan öğrenci öğrenen olarak görev almaktadır.
Akran Öğretiminin Başlıca Faydaları
• Öğrenciler için bireyselleştirilmiş öğrenme sağlar.
• Öğrenciler arasında doğrudan etkileşim, aktif öğrenme sağlar.
• Akran öğreticiler için kendi öğrenmelerini pekiştirme fırsatı verir.
• Akranla iletişim kurmak rahat ve açık hissetmeye olanak sağlar.
• Akran öğretimi mali açıdan verimli bir alternatiftir.
• Öğretmenlerin bir sonraki derse odaklanmak için daha fazla zamanları olur.
Akran Öğretimine İlişkin 10 İpucu
- Eğitmenlerinizin eğitimli olduğundan emin olun.
- Bir ödül sistemi kullanın.
- Gizliliği, olumlu pekiştirmeyi ve yeterli yanıt süresini vurgulayın
- Öğrenme alıştırmasını ve buna uygun aracı seçin.
- Grup stratejilerini kullanın
- Rol oynama ve modellemeyi kullanın.
- Aktif öğrenmenin önemini vurgulayın.
- Öğretim iskelesini öğretin.
- Yönergeli ve yönergesiz öğretimi açıklayın.
- Nasıl geri bildirimde bulunacağınızı açıklayın.
Ebeveynlerin Akran İlişkilerine Etkisi
Doğrudan
• Çocukların akranları ile etkileşimlerinde gerekli becerileri ebeveynlerin desteği ile gelişir.
• Çatışma çözümü gibi pek çok beceri günlük pratiklerde öğrenilir.
Dolaylı
• Çocuğun ebeveyni ile olan ilişkisi dünyaya bakış açısını, insanlara güvenip güvenmeyeceğini etkiler (Bağlanma).
Araştırmalardan Örnek: van Dijk, A., Poorthuis, A. M., Thomaes, S., & de Castro, B. O. (2018). Does Parent–Child Discussion of Peer Provocations Reduce Young Children’s Hostile Attributional Bias?. Child Development, 89(5), 1908-1920.
Akran İlişkileri ile İlgili Değişkenler
a. Kişisel Faktörler
• Beceri ve güçler
• Duygu ve iyi oluş
• Kimlik
• Davranış ve sağlık
b. Çevresel Faktörler
• Aile (Aile bireyleri arasındaki ilişki, ebeveynle ilgili faktörler)
• Akran grubu (Akran grubu ile olan deneyimler)
• Okul (Bireysel okul ile ilgili faktörler, okul bağlamında deneyimler, öğretmen ile ilişki)
• İnternet ve teknoloji (Kullanım sıklığı ve eğilimleri)
• Sosyal hayat (Toplumsal bağlamda deneyimler)
c. Beceri ve Güçler
• Duygu regülasyonu
• Sosyal biliş
• Sosyal beceriler
• Duygusal zekâ
d. Duygu ve İyi Oluş
• Genel iyi oluş
• Duygu durumu
e. Kimlik
• Mizaç
• İlişkisel yönelim
• Algılanan beceriler
• Çok boyutlu öz benlik
f. Davranış ve Sağlık
• Genel klinik spektrum
• İlişkisel klinik spektrum
• Klinik olmayan rahatsızlıklar
Bu kısma kadar akran ilişkileri konusunda “iyi” nitelikte olan özellikler ve durumlar ele alınmıştır. “Kötü ve çirkin” –bir diğer deyişle akran baskısı ve akran zorbalığı- ise bir sonraki başlıkta ele alınacaktır.
Referans Grupları
Ergenlerin kendileri hakkında ne hissettiklerini de etkileyebilmektedir. (Öz saygı, daha yüksek statülü akran gruplarıyla özdeşleşen öğrenciler için daha yüksek). Birçok ergen, arkadaşlarından geniş arkadaş grubunun değerlerine ve amaçlarına uygun biçimde davranmak konusunda baskı hissetmektedir. Fakat baskının özel doğası bir arkadaş grubundan diğerine değişmektedir.
Ergenlikte Akran Baskısı
“Kendin olmak, akran baskısı ve akran etkisi arasındaki denge.”
• Ergenlikte akran gruplarının ve ilişkilerinin olumlu olarak birçok işlevi olmasına rağmen ergen üzerindeki olumsuz etkileri de azımsanmayacak şekilde kendisini gösterebilmektedir (Esen, 2003).
• Akran ilişkilerinde yaşanabilecek bu olumsuzluklardan bir tanesi de akran baskısıdır. Akran baskısı, kişinin bir şeyle ilgili istek ve fikrinin çok da önemli olmadığı ancak akranlarının istek ve fikirlerinin bir baskı aracı olarak kişi üzerinde etkili olması olarak tanımlanmaktadır (Clasen ve Brown, 1985).
• Ergenlik dönemi ile birlikte bireyler daha önceki hayatlarından öğrendikleri normlardan, kurallardan uzaklaşabilmekte ve hatta terk edilebilmektedirler.
• Akran baskısı genellikle gruba ve grup normlarına bağlılığı temel almaktadır (Vander Zanden, Crandell ve Crandell, 2000).
• Berndt ve Ladd (1989) akran baskısının ödül ve ceza sistemi üzerinden işlediğini belirtmektedir.
o Grup normlarına uyan bireyler ödüllendirilirken uymayan bireyler çeşitli şekillerde cezalandırılmaktadırlar.
o Buradaki cezalandırma gruptan dışlamak olarak görülürken ödüllendirme ise grupta kabul görme ve söz sahibi olma şeklinde görülebilmektedir.
• Bazen akran gruplarının etkileri okul yaşantısı için belirleyici bir faktör olabilmektedir.
• Gençler çoğu zaman akran grubunun içinde bir kimlik ve statü kazanabilmek için akran grubuna boyun eğdiğinde akran baskısına direnç göstermesi zor olabilir.
• Bu durumda okullarda gençler öğretmen otoritesine başkaldırmak, grup kurallarına uymak, okulu asmak gibi davranışlarda bulunabilir.
• Çünkü akranlarından farklı olmak onlar için bir dışlanma ve utanç kaynağıdır.
Akran Baskısının Olumsuz Çıktıları
Akran baskısının etkilerinin olumsuz olduğu durumlarda ergenin pek çok davranış ve tutumu bundan olumsuz etkilenmekte ve bu durum ergenlerde bir dizi olumsuz/ riskli davranışın görülmesine sebep olabilmektedir (Şahin ve Özçelik, 2016). Riskli davranışlar olarak adlandırılan bu davranışlar aynı zamanda ergenin sosyal, duygusal ve fiziksel gelişimi açısından çeşitli riskleri barındırmaktadır (Austin ve Sciarra, 2017). Bu durum akran baskısının ergenlerin risk davranışını yönlendiren önemli değişkenlerden biri olduğunu ortaya koymaktadır.
• Riskli davranışlar olarak nitelenebilecek alkol, sigara, uyuşturucu, intihar, okul terki, çeteleşme, zorbalık ve daha birçok olumsuz davranışların bazı ergenler tarafından benimsendiği görülmektedir (Chımwamurombe, 2011; Gül ve Güneş, 2009).
• Bu davranışları bir şekilde benimsemiş ve yaşam biçimine yerleştirmiş ergenler, bunları çevrelerindeki diğer akran gruplarına da bulaştırmakta ve bulaştırıcılık esnasında direnç gösteren akranlarına ise baskı ve zorbaca davranışlar uygulayabilmektedir.
• Kıran-Esen’e (2003) göre, ergenlerde akran baskısı arttıkça risk alma davranışlarının da artış gösterdiği gözlemlenmektedir.
11. SOSYAL DUYGUSAL ÖĞRENME BECERİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ
11.1. Sosyal Duygusal Gelişim Nedir?
11.2. Duygu, Düşünce, Davranış İlişkisi
11.3. Sosyal Duygusal Beceriler ve Sınıflama
11.4. Sosyal Duygusal Becerilerin Sınıflandırılması
11.5. Bireysel Farklılıklar ve Benlik
11.7. İlişkiler ve Sosyal Beceriler
11.8. Sosyal Duygusal Becerilerin Okuldaki Yeri ve Okulda Desteklenmesi
11.9. Akran İlişkileri ve Akran Etkileşimi
11.13. Sosyal Duygusal Gelişimde Öğretmenin Rolü
11.14. Okul İçerisinde Sosyal Duygusal Gelişim
11.15. Sosyal Duygusal Gelişimde Ailenin Rolü
