11.7. İlişkiler ve Sosyal Beceriler
SOSYAL YAŞAM, İLİŞKİLER VE BECERİLER
Prof. Dr. Neslihan GÜNEY KARAMAN
Başkalarıyla bağlantı kurmak için sosyal-duygusal beceriler çok önemlidir. Bu beceriler; duygularımızı yönetmemize, sağlıklı ilişkiler kurmamıza ve empati kurmamıza yardımcı olur.
Çocuklarda sosyal-duygusal gelişimin temelde beş boyutu tanımlanmıştır:
(1) sosyal yeterlilik
(2) bağlanma (duygusal gelişimin önemi)
(3) duygusal yeterlilik
(4) kendi kendine algılanan yeterlilik (kişisel yetkinlik)
(5) mizaç / kişilik
Bu boyutlara yönelik geliştirilmesi gereken beceriler, bireyin yaşamına hem akademik hem de sosyal ve duygusal anlamda katkı sağlayacaktır.
Sosyal duygusal gelişim, belirli bir gelişim alanını temsil eder. Bireylerin duyguları anlama, deneyimleme, ifade etme ve yönetme ve başkalarıyla anlamlı ilişkiler geliştirme kapasitesini kazandıkları aşamalı, bütünleştirici bir süreçtir.
İlişkilerin insanlarla etkileşimden oluştuğu, her birimizin kendi ilişki ağı bulunduğu ve her birinin yaşamımızdaki rolünün farklı olduğu açıklanır. Bu rol ve ilişkilerin zaman içerisinde değişebileceği ifade edilir. İyi bir ilişkiye sahip olmanın ve aidiyet duygusunun kendimizi değerli hissettirdiği için önemli olduğu vurgulanır. Bir ilişki kurmada önemli olan bazı sosyal becerilerden birinin, sohbete başlama ve katılma, diğerinin ise dinleme becerileri olduğu açıklanır. Etkili iletişim becerileri üzerinde durulur.
Sosyal beceri, sosyal kuralların ve ilişkilerin yaratıldığı, iletildiği ve sözlü ve sözsüz yollarla değiştirildiği başkalarıyla etkileşimi ve iletişimi kolaylaştıran bir yeterliliktir. Bu becerileri öğrenme sürecine sosyalleşme denir. Bu tür becerilerin eksikliği sosyal beceri eksiliğine neden olabilir.
Kişiler arası beceriler, başkalarıyla etkili bir şekilde etkileşim kurmak için kullanılan eylemlerdir. Kişiler arası beceriler; boyun eğme, sevgiye karşı nefret, yakınlığa karşı saldırganlık ve kontrole karşı özerklik kategorileriyle ilgilidir (Leary, 1957). Olumlu kişiler arası beceriler arasında, diğerlerinin yanı sıra ikna, aktif dinleme, anlaşma ve yönetebilme yer alır. Sosyal işlevsellik ile ilgili araştırmalara odaklanan akademik bir disiplin olan sosyal psikoloji; tutum, düşünce ve davranıştaki toplumsal temelli değişiklikler yoluyla kişiler arası becerilerin nasıl öğrenildiğini inceler.
Başlarken. Çocuklara şu soruyu sorun:
Şimdi, size dostça davranan biriyle tanıştığınızı düşünün. Nasıl hissederdiniz? Şimdi, dostça olmayan bir biçimde davranan bir insanla tanıştığınızı düşünün. Nasıl hissederdiniz?
Sosyal becerilerde,
Kendimizi tanıtma biçimimiz kendimizi nasıl hissettiğimizi etkileyebilir. Bu durum aynı zamanda diğer insanların bize tepki verme şeklini de etkiler.
Kendimizi dostça tanıtırsak ……………………
Bu durum kendimizi iyi hissetmemizi sağlayabilir.
Çevremizdeki diğer insanların daha rahat hissetmesini sağlayabilir.
Diğer insanların bizimle daha çok vakit geçirebilmesini sağlayabilir.
Negatif Durumları Gösteren Davranışlar
• Biriyle konuşurken aşağı bakmak
• Özensiz olmak, oturmamak ya da dik durmamak
• Üzgün veya huysuz bir yüz ifadesi sergilemek
• Çok yumuşak ve kısık bir ses kullanarak zor duyulmasını sağlamak
• Sesimin üzgün, huysuz veya ağlayan tonda çıkmasını sağlamak
• Kendim hakkında olumsuz şeyler söylemek (Örneğin, “Bunu yapamam!”)
• Diğer insanlar hakkında olumsuz şeyler söylemek (Örneğin, “Patavatsız!” demek)
• Faaliyetlerim hakkında olumsuz şeyler söylemek (Örneğin, “Bunu yapmaktan nefret ediyorum.”)
• Gelecek hakkında olumsuz şeyler söylemek (Örneğin, “Bu konuda hiçbir zaman iyi olamayacağım.”).
Pozitif Durumları Gösteren Davranışlar
• Biriyle konuşurken göz teması kurmak
• Oturmak ya da dik durmak
• Gülümsemek
• İnsanların beni duyabileceği kadar yüksek sesle net bir konuşma yapmak
• Sesimin mutlu ve kendinden emin olmasını sağlamak
• Kendim ve faaliyetlerim hakkında olumlu şeyler söylemek (Örneğin, “Dans etmeyi seviyorum.”)
• Diğer insanlar hakkında olumlu şeyler söylemek (Örneğin, “Öğretmenim güzel.”)
• Gelecek hakkında olumlu şeyler söylemek (Örneğin, “Gelecek haftaki seyahatin eğlenceli olacağını düşünüyorum.”).
Özetle geliştirilmesi gereken sosyal beceriler:
• Paylaşım
• İş birliği
• Dinleme
• Yönergeyi takip etme
• Kişisel alana saygı
• Göz teması kurmak
• Görgü kurallarını kullanma (Teşekkür ederim, vs.)
11. SOSYAL DUYGUSAL ÖĞRENME BECERİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ
11.1. Sosyal Duygusal Gelişim Nedir?
11.2. Duygu, Düşünce, Davranış İlişkisi
11.3. Sosyal Duygusal Beceriler ve Sınıflama
11.4. Sosyal Duygusal Becerilerin Sınıflandırılması
11.5. Bireysel Farklılıklar ve Benlik
11.7. İlişkiler ve Sosyal Beceriler
11.8. Sosyal Duygusal Becerilerin Okuldaki Yeri ve Okulda Desteklenmesi
11.9. Akran İlişkileri ve Akran Etkileşimi
11.13. Sosyal Duygusal Gelişimde Öğretmenin Rolü
11.14. Okul İçerisinde Sosyal Duygusal Gelişim
11.15. Sosyal Duygusal Gelişimde Ailenin Rolü
