OĞUZ YABGULUĞU

Eski Türk boyları tarafından VIII. yüzyılın ikinci yarısından IX. yüzyılın sonuna kadar yaşatılan siyasi bir birliktir. Eski Türk Kağanlıkları döneminde Moğolistan’da yaşayan Oğuz Türkleri VII-VIII. yüzyıllarda batıya ilerleyerek Sirderya’nın orta ve aşağı havzaları (Aral Gölü civarı), Harezm ve Horasan bölgelerine yerleşmeye başlamışlardır. Sirderya’nın orta havzalarında VIIIIX. yüzyıllar arasında Oğuz Yabgu Devleti kurulmuştur. Oğuz Yabgu Devleti’nin sınırları kuzey ve kuzeydoğuda Karaçuk (Karatau) Dağları ve Yedisu’nun batısına (İsficab bölgesine), batıda ise Cend (Aşağı Sirderya) ve Aral Gölü civarına ulaşmıştır. Bu dönemde Sirderya kıyı şehirleri Sütkent, Yengikent, Otrar ve Cent’te Müslüman Türklerin nüfusu artmış; İpek Yolu’nun kuzey hattında ticaret canlanmıştır.

Oğuz Yabgu Devleti kendi sikkelerini bastırmıştır. Aşağı Sirderya ve Aral Gölü civarında bulunan bronz ve gümüş sikkeler üzerinde Arapça yazıyla Cabguye el-Guzziye (Oğuz Yabgusu) tabiri görülür. Nitekim Oğuz Türklerinin adını Araplar ve Farslar “Guzz” şeklinde söylemişlerdir.

Oğuz Yabguluğu bir müddet Hazar Kağanlığı’na bağlı olmuştur. Gittikçe kuvvet kazanan Oğuzlar

Maveraünnehir’in iç bölgeleri (Nurata/Buhara), Harezm ve Horasan sınırlarına kadar yayılmaya başlamışlardır. Kâşgarlı Mahmut’un yazdıklarına göre Taşkent Bölgesi’ndeki Benaket Vadisi Oğuzların meskeni sayılmıştır. Oğuz Yabgu Devleti daha sonra kurulan Selçuklu Devleti’nin (XI-XII. yüzyıllar)
temelini oluşturmuştur.

Oğuz Yabguluğu’nun oluşması Orta Asya’da Türkçenin Oğuz lehçesinin yayılmasını sağlamıştır. Bu lehçe; sonradan ortaya çıkan Anadolu Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Türkmence, Özbek Oğuzcası (Harezm ve Horasan Türkçesi), Gagavuzca ve diğer Oğuz dil ve lehçelerinin oluşmasında bir zemin teşkil etmiştir.

DEDE KORKUT

Oğuz Yabguluğu dönemi Türk boyları hayatını en güzel biçimde anlatan edebî eser Oğuz Türkçesiyle yazılan Kitab-ı Dede Korkut destanıdır. Eserde dile getirilen tarihî olaylar Oğuz Yabguluğu döneminde Sirderya havzalarından başlar, Selçuklular dönemi ile ilişkili olarak Azerbaycan ve Anadolu’da biter.

Destanda Dede Korkut olarak geçen şahsiyet Türk topluluklarının ortak dehasıdır. Hem geçmişten hem de gelecekten haber veren, “kerem sahibi bir evliya” olduğu ileri sürülür. “Ozanların Piri” veya “Ozanların Başı” olarak da bilinir.

Bu kitapta 13 destan özellikli hikâye yer alır ve İslâm öncesi ile sonrasında Türklerin yaşayışı, dili, tarihi, edebiyatı ve kültürünü anlatır. “Korkut Ata” olarak da bilinen Dede Korkut, Azerbaycan Türkleri, Türkmen, Kazak, Özbek, Başkurt ve Karakalpaklar arasında bu adlarla tanınmaktadır.. Destanın ana teması, Türk toplumunun savaşları ve barışları ile birlikte Türk milletiyle özdeşleşmiş olan doğruluk, sözünde durmak, mukaddes değerler uğruna can vermek gibi çeşitli konulardır. Dede Korkut hikâyelerindeki tüm kahramanların aile, toplum ve insan sevgisini ön planda tutması, millet olarak ahlak ve yaşam anlayışımızı göstermesi bakımından önemlidir.

Dede Korkut; hakkındaki rivayetler bir kitap şeklinde Orta Çağlarda Anadolu ve Azerbaycan Türkleri arasında, sözlü olarak da Türkmen, Kazak, Karakalpak, Başkurt Türkleri arasında şimdiye kadar korunagelmiştir. Dede Korkut eski Türklerin baş müzik çalgısı olan “kopuz”u keşfeden bir şahsiyet olarak algılanır. Nitekim Kazak Türkleri arasında kopuzla icra edilen “Korkut Ata’nın küyü/müziği” diye adlandırılan birçok müzik eserinin bulunması dikkate değerdir.

Okuduğunuz metne göre Dede Korkut Hikayeleri’nin Türk topluluklarına kazandırdığı ortak değerler nelerdir?

DESTEK, KATKI ve DEĞERLENDİRMELERİNİZİ BEKLİYORUZ.

Ünite ile ilgili dosya, doküman, sunum, slayt, ses, görüntü, fotoğraf, video, vb. her şeyi aşağıdaki sanal duvarda (Padlet) paylaşabilir, görüş ve düşüncelerinizi belirtebilir, yorumlarınızla katkıda bulunabilirsiniz. Yapacağınız tek şey + ya tıklayıp sonrasında istediğinizi panoya eklemek. Birlikte düşünüyor, tasarlıyor, üretiyor ve paylaşıyoruz. Öğretmen İmecesi