10.7.5. Osmanlı Devleti’nde vakıfların sosyal hayattaki yerini ve önemini kavrar.
a) Vakıfların sosyal hayatta üstlendiği rollere (imar faaliyetleri, dinî ve sosyo-ekonomik hizmetler) değinilir.
b) Sosyal hayatta vakıfların faaliyet alanlarının çeşitliliği farklı vakfiye örnekleri üzerinden ele alınır.
10.7.4. Lonca Teşkilatının Osmanlı ekonomik sistemi ve toplum yapısındaki yerini analiz eder.
a) Üretimde ziraat ve el emeğini esas alan Osmanlı ekonomik sisteminde Lonca Teşkilatının ve narh uygulamasının rolüne kısaca değinilir.
b) Loncaların toplumsal hayat ve mesleki eğitimdeki yerine değinilerek Osmanlı şehirlerindeki başlıca meslek grupları ele alınır.
c) Osmanlı ekonomik sistemi içerisinde başlıca ticaret mekânları (liman, kervansaray, pazar yeri, bedesten ve kapan) açıklanır.
10.7.3. Osmanlı ekonomik sistemi içerisinde tarımsal üretimin önemini fark eder.
Osmanlı Devleti’nde devletin toprak üzerindeki mülkiyeti ve çifthane sisteminin, zirai üretimin sürdürülmesindeki rolüne değinilir.
10.7.2. Osmanlı Devleti’nin fethettiği yerleşim yerlerinin İslam kültürünün etkisiyle geçirdiği dönüşümü analiz eder.
a) Fethedilen bölgelerdeki gayrimüslimlerin yaşadıkları toplumsal değişimler üzerinde durulur.
b) Osmanlı şehir ve mahallelerindeki çok kültürlü sosyal hayat (panayır ve şenlikler, dinî törenlerin günlük hayata yansımaları, yemek kültüründeki çeşitlilik, kıraathane / kahvehane ve bozahane kültürü, kıyafetlerdeki çeşitlilik) üzerinde durulur.
10.7.1. Osmanlı Devleti’nde millet sisteminin yapısını analiz eder.
a) İslam ve Osmanlı düşünce geleneklerinde ümmet ve millet kavramlarına yüklenen anlamlara değinilir.
b) Farklı dinî ve kültürel kimliklere sahip toplum kesimlerini idare etmenin millet sistemi sayesinde mümkün olduğu vurgulanır.
10.6.2. Osmanlı Devleti’nde merkezi otoriteyi güçlendirmeye yönelik düzenlemeleri analiz eder.
a) “Devletin toprakları padişahındır.” anlayışı, Fatih Kanunnâmesi ile devletin bekası için padişaha kendi öz kardeşlerini bile öldürme izninin verilmesi, padişahın Divân-ı Hümâyunun başkanlığını vezir-i âzama devretmesi, haremden evlenme usulünün ve müsadere sisteminin getirilmesi konularına değinilir.
b) Osmanlı nasihatnâme ve siyasetnâme geleneğine ait örneklerden hareketle devlet idarecisinin sahip olması gereken vasıflara değinilir.
c) Başlangıçtan on yedinci yüzyıla kadar şehzadelerin yetiştirilme usulü ve bunun Osmanlı yönetimine etkisi vurgulanır.
10.6.1. Topkapı Sarayı’nın devlet idaresinin yanı sıra devlet adamı yetiştirilmesinde ve şehir kültürünün gelişmesindeki rollerini analiz eder.
a) Padişahın ikametgâhı olan sarayın aynı zamanda devlet idaresinin ve devlet adamı yetiştirilmesinin de merkezi olduğu açıklanır.
b) Sarayın bölümleri, saray halkı ve Divân-ı Hümâyuna değinilerek Osmanlı merkezî idaresinde padişah dışındaki aktörler üzerinde durulur.
c) Tarihî olayların, bugünün bakış açısı ve değer yargılarıyla ele alınmasının tarihî gerçeklerin yorumlanmasına etkileri örnek olay ve metinler üzerinden ele alınır.
10.5.7. Osmanlı Devleti’nin takip ettiği kara ve deniz politikalarını analiz eder.
a) Osmanlı Devleti’nin öncelikli olarak bir kıta (kara) gücü olduğu vurgulanır ve dönemin diğer büyük kıta güçlerine kısaca değinilir.
b) Coğrafi Keşifler’in Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki hâkimiyetinde meydana getirdiği değişimler üzerinde durulur.
c) Osmanlı Devleti’nin stratejik amaçlı olarak Akdeniz dışına yönelme çabaları bağlamında Hint Deniz Seferleri ele alınır.
ç) Atlantik ülkelerinin (Portekiz, İspanya, Hollanda, İngiltere) okyanus güçleri olarak Akdeniz’e nüfuz etme çabaları üzerinde durulur.
10.5.6. Uyguladığı uzun vadeli stratejinin Osmanlı Devleti’nin dünya gücü haline gelmesindeki rolünü analiz eder.
a) Osmanlı Devleti’nin XV ve XVI. yüzyıllardaki stratejik rakiplerine [Venedik, Ceneviz, Portekiz, İspanya, Avusturya (Habsburg İmparatorluğu), Safeviler, Memlûkler] karşı uyguladığı uzun vadeli politikalar ve bunların yansımaları üzerinde durulur.
b) Osmanlı’nın XV ve XVI. yüzyıllarda izlediği siyasetin uzun vadeli etkileri [Roma Katolik Kilisesi’ne karşı Ortodoksluğun ve Protestanlığın himaye edilmesi, Avrupa monarşilerinin varlıklarını devam ettirmeleri (Fransa, İngiltere ve Hollanda), Afrika’daki Müslümanların himaye edilmesi] üzerinde durulur.
10.5.5. Kanuni Dönemi’nden itibaren Osmanlı Devleti’nin siyasi sınırlar ve devlet teşkilatı bakımından olgunluğa eriştiğini kavrar.
a) I. Süleyman’ın “Kanuni” olarak anılmasının gerekçeleri üzerinde durulur.
b) Osmanlı-Habsburg mücadelesi Doğu Avrupa’da hâkimiyet kurma çabaları bağlamında ele alınır.
c) Osmanlı-Safevi ilişkileri Doğu’da hâkimiyet kurma çabaları bağlamında açıklanır.
ç) Osmanlı Devleti’nin uyguladığı ekonomi politikalarından ticaret yollarının kontrolü ve kapitülasyonlara / imtiyazlara değinilerek bunlar üzerinden kurulan uzun vadeli stratejik ortaklıklara vurgu yapılır.
